Om de Europese economie te ondersteunen is er vanuit de Europese Centrale Bank (ECB) al jaren sprake van grootschalige opkoopprogramma’s van obligaties, met historisch lage rentes tot gevolg. De ECB laat haar monetaire beleid voorlopig ongewijzigd. Zowel de rentetarieven als de verschillende opkoopprogramma's blijven voor nu in dezelfde snelheid draaien. De ECB heeft aangegeven dat naar aanleiding van de coronapandemie blijvend gezorgd dient te worden voor ‘gunstige financieringsvoorwaarden’. Impliciet wordt hiermee door de ECB gezegd dat de rente voorlopig laag blijft of er in ieder geval veel aan gedaan zal worden om de rente laag te houden.
De Amerikaanse centrale bank (Fed) heeft onlangs bekend gemaakt dat zij verwacht de rente voor het einde van 2023 in twee stappen te hebben verhoogd met telkens 0,25%. Eerder verwachtte de Fed dat er voor 2024 geen renteverhoging zou komen. De Fed wil de verhoging doorvoeren omdat het herstel van de Amerikaanse economie sneller gaat dan verwacht en de inflatie in 2021 naar verwachting ruim boven 2% uit zal gaan komen.
Er is de laatste tijd in Europa veel te doen om de inflatie. Die loopt op, onder meer door de gestegen kosten voor grondstoffen als gevolg van de sterk groeiende economie na het dieptepunt van de coronacrisis. Ook stijgen de kosten voor energie sterk. Daardoor zijn consumenten meer geld kwijt aan producten en diensten. De vraag voor de centrale banken is nu of deze inflatie tijdelijk is of dat ze in moeten grijpen door steunmaatregelen af te bouwen en de rente te verhogen. De ECB gaat er vooralsnog vanuit dat de stijging tijdelijk is en dat de inflatie in 2021 gemiddeld onder het streefcijfer van 2% blijft.
Gezien bovenstaande ontwikkelingen is het de verwachting dat de rente zeker tot halverwege 2022 op het huidige niveau zal blijven. Een forse stijging van de kapitaalmarktrente (lange rente) wordt in 2022 dan ook niet verwacht.
Schatkistbankieren
Gemeenten zijn sinds 2014 verplicht om tegoeden uitsluitend bij het Rijk of andere decentrale overheden weg te zetten. Het primaire doel van de maatregel is het terugdringen van de staatsschuld. Op 1 juli 2021 is het drempelbedrag verhoogd van 0,75% naar 2% van het begrotingstotaal. Liquiditeitsoverschotten boven het drempelbedrag worden overgeboekt naar de schatkist. De gemeente Heusden heeft in 2022 naar verwachting beperkte liquiditeitsoverschotten.
Wet Hof
Op grond van Europese afspraken mag het begrotingstekort van de Nederlandse overheid niet groter dan 3% zijn. Het Rijk wil er met de Wet houdbare overheidsfinanciën (Wet Hof) voor zorgen dat gemeenten een bijdrage leveren aan het terugdringen van het overheidstekort. Hiervoor wordt een limiet gesteld aan de bijdrage die gemeenten in het begrotingstekort mogen hebben. Overschrijding van deze limiet kan daarbij tot sancties leiden.
De coronapandemie heeft grote gevolgen voor de overheidsfinanciën. Het kabinet heeft miljarden aan incidenteel geld uitgetrokken om massale faillissementen en werkloosheid te voorkomen. Het begrotingstekort in 2020 kwam uit op 4,3% van het bruto binnenlands product (bbp). De grens van 3% begrotingstekort is hierdoor overschreden. Het begrotingstekort in 2021 wordt ingeschat op 7,5% bbp. Naar verwachting loopt het tekort de komende jaren terug naar 0,8% bbp in 2025.
In Europees verband is afgesproken dat als gevolg van de uitzonderlijke omstandigheden, de bestrijding van de gevolgen van de coronacrisis, de afspraken over het EMU-saldo en de maximale EMU-schuld van landen tijdelijk buiten werking worden gesteld.